Online studiegroep "De wereld als vorm en beeld"

"In plaats daarvan dat beeld en vorm onmachtig en passief zouden zijn, zijn ze veeleer de ware, zo niet de enige causa efficiens in de allerreëelste wereld die wij kennen, in de wereld van menselijke handelingen en daden." Dit schrijft Hermann Friedmann in zijn fascinerende boek Die Welt der Formen (p. 53) uit 1930. 

De Duits-Fins jurist-filosoof Hermann Friedmann (1873-1957), voert een volkomen eigenzinnig, hyperorigineel pleidooi voor een alternatief, optisch wereldbeeld, waarin niet de tastzin maar het gezichtsvermogen de voorkeur geniet. 

Friedmanns pleidooi is zo fundamenteel, dat het, indien het serieus zou worden overwogen, serieuze vraagtekens zou plaatsen bij een vandaag de dag uitentreuren herhaald ‘wetenschappelijk’ discours en bijbehorend wereldbeeld. Dit discours en dit wereldbeeld worden gekenmerkt door enkele nooit ter discussie gestelde premissen: de materiële grondslag van de werkelijkheid en de berekenbare en controleerbare ervaring als methode van toegang tot die werkelijkheid. Daarbij blijft buiten beeld dat hier de facto een specifieke waarnemingsvorm overheerst: die van de tastzin. Friedmann spreekt in dit verband over een “haptisch” wereldbeeld. 

Het is het zinledige, doelloze wereldbeeld van industrie, economie, techniek en levenswetenschappen. Alle tegenwoordig dominerende en sturende begrippen (‘causaliteit’, ‘bewijs’, ‘wetenschappelijk’ ‘materie’ e.d.) wortelen in een haptische benadering. Deze wordt beheerst door de veronderstelling dat de wereld bestaat uit strak-omlijnde ‘objecten’ die elkaar aantrekken of afstoten. In zo’n benadering verdwijnen essentiële dimensies uit beeld, niet in de laatste plaats de uiteindelijke willekeur en zelfs het reductieve van het haptische. 

Een optisch-morfologische benadering richt zich juist op synchrone verbanden en relaties (Form = Koexistenz). Friedmann kiest zijn voorbeelden vooral uit de biologie, maar ook uit de taalkunde, de wiskunde, de beeldende kunst, de muziek en de literatuur. Uit het scala aan disciplines waaruit hij put moge al blijken waarom het hem mede te doen is: verbinding en integratie van alle (natuur- en geestes)wetenschappelijke disciplines onder een in ere hersteld vorm-begrip. Bij mijn weten is Friedmann de allerlaatste die dit zoiets überhaupt nog heeft geprobeerd.

Tijdstip: 13 tweewekelijkse online-bijeenkomsten plus schriftelijke begeleiding, van januari-juli 2022 (in principe op maandagmiddagen 13.00-14.30h tenzij een ander tijdstip verkieslijker blijkt).

Vorm: webinars (Vimeo-opname + besprekingssessies). NB ook de online sessies zullen worden opgenomen, zodat zij die een keer moeten missen achteraf alsnog de sessie kunnen bekijken.

Docent: dr Rico Sneller.

Aanschaffen: Hermann Friedmann, Die Welt der Formen. System eines morphologischen Idealismus. München: Beck, 1930 (antiquarisch goed verkrijgbaar).

Voorbereiding per bijeenkomst: voor een goed begrip is studie buiten de bijeenkomst zelf belangrijk. Het verdient aanbeveling bij het lezen gerezen vragen en onduidelijkheden te noteren en die op de bijeenkomsten ter sprake te brengen. De docent zal zorg dragen voor lees- en studieaanwijzingen voorafgaand aan iedere bijeenkomst.

Kosten: € 275- (reductie voor studenten mogelijk). Wie een betalend deelnemer aanbrengt, krijgt €50,- korting.

Bijeenkomsten: 13 x (gemiddeld) eenmaal per twee weken op de maandagmiddag vanaf 17 januari (of anders in overleg)

Opgave en verdere informatie bij de docent: h.w.sneller@gmail.com

Aanmelden z.s.m.

Data en programma van de online besprekingsbijeenkomsten (maandag 13.30-15h):

1. 17 jan: hst 1
2. 31 jan: hst 2
3. 14 febr: hst 3
4. 28 febr: hst 4
5. 14 mrt: hst 5
6. 28 mrt: hst 6
7. 11 april: hst 7
8. 25 april: hst 8
9. 9 mei: hst 9
10. 23 mei: hst 10
11. 13 juni: hstt 11-12
12. 27 juni: hst 13
13. 11 juli: hstt 14-15